Eén van de zuiverste waterlopen in Vlaams-Brabant
De Kleine Vondelbeek kronkelt met zijn typische meanders al vele jaren door Boutersem. Wist je dat het één van de zuiverste waterlopen is in Vlaams-Brabant? De goede waterkwaliteit creëert een mooi landschap en zeer waardevolle fauna en flora.
Zuiver kwelwater
Door de Kleine Vondelbeek stroomt overwegend kwelwater. Dat is grondwater dat onder druk uit de bodem komt. Het is kalk- en ijzerhoudend, maar zuurstof- en voedselarm. De grondwaterstand in de vallei is erg hoog en de kwaliteit van het kwelwater is bijzonder goed. Dit zorgt voor bijzonder rijke flora. Die bloemenpracht langs de oevers van de Kleine Vondelbeek is het sterkste in het voorjaar.
Ecologisch herstel
De herwaardering van de beekvallei leidt tot een ecologisch herstel van de beek en de omgeving. Door meer ruimte te creëren voor water beschermen we de natuurwaarden beter en verbetert de leefruimte voor bedreigde soorten. Vanop de nieuwe paden door de vallei kan je de natuurpracht bewonderen.
Natuurlijke meanders
Een meander is een lus in een kronkelende waterloop zoals de Kleine Vondelbeek. Meanders ontstaan en groeien omdat het water in een buitenbocht sneller stroomt en daar bodem wegspoelt. In de binnenbocht stroomt het water trager en wordt bodem afgezet. Door dit natuurlijk mechanisme ontstaan er wijdere bochten en wordt de rivier steeds langer. Hierdoor neemt de ruimte om water te bergen toe en daalt de afvoersnelheid.
Ondanks de kronkelende structuur is het aantal meanders in de Kleine Vondelbeek beperkt. Een deel is rechtgetrokken en houten oeverplanken beletten dat meanders opnieuw ontstaan. Door het verwijderen van deze oeverversterkingen is er weer ruimte voor een natuurlijk herstel.
Meer ruimte voor water = meerdere voordelen
De effecten van de klimaatverandering zie je steeds duidelijker. Temperaturen stijgen, periodes van lange droogte nemen toe en als het regent is het vaak een korte periode, maar met intense regenbuien. Door in de vallei meer ruimte te creëren voor water, verkleint de kans op overstromingen in woongebied. Bijkomend voordeel: het water kan langer en beter in de bodem infiltreren waardoor het uitdrogen van de bodem beperkt blijft.
Het herstel van de natuurlijke loop en het vernatten van de natuur in de Velpe-vallei is een kleine, maar belangrijke lokale bijdrage in de uitvoering van een globale strategie. Het herstellen van ecosystemen en het verbeteren van de bodemkwaliteit is een zeer efficiënte klimaatmaatregel met een drievoudige impact:
- Biotopen halen bijkomende koolstofdioxide uit de atmosfeer
- Gezonde bodems houden koolstof ondergronds vast
- (Semi-) natuurlijke gebieden werken als krachtige buffer tegen effecten van klimaatverandering
Een duurzaam beheer van land en bodem is noodzakelijk om de klimaatcrisis aan te pakken. Het water van de Kleine Vondelbeek moet minder snel naar de Velpe vloeien. Het project wil daarom ook de natuurlijke benedenloop van de Kleine Vondelbeek herstellen. Dit kan door het creëren van een verbinding onder de Leuvensesteenweg en de Nieuwstraat naar de grachten ten noorden van de kapel van de Heilige Jozef in de Nieuwstraat. De Kleine Vondelbeek mondt daardoor meer naar het noorden uit in De Velpe. Zo versterkt het waterbergend vermogen in het natuurgebied tussen de Nieuwstraat en de castellum site en verhoogt de biodiversiteit daar. Natte gebieden slaan tevens CO2 op en zuiveren lucht en water.
Mensen met natuur verbinden
Voor veel bewoners is de vallei van de Kleine Vondelbeek een onbekende plek. Alleen de aanpalende bewoners kunnen genieten van het zicht op de vallei. De vallei is niet toegankelijk.
De band tussen het dorpscentrum en de vallei ontbreekt en de kracht van het landschap blijft onbenut.
Nieuwe paden en kwalitatieve ruimten in de rand van de vallei nodigen uit tot verblijf, gebruik en ontmoeting. Die plekken verhogen de beleving van en interactie met de vallei en de natuur. De toegangen accentueren de relatie tussen de bebouwde en niet-bebouwde omgeving.
Natuur met natuur verbinden
De impact van de klimaatwijziging raakt steeds meer zichtbaar: periodes met langdurige droogte wisselen af met overvloedige regen en overstromingen, temperaturen in bebouwde omgevingen stijgen, biodiversiteit neemt sterk af. Door het versterken van natuur kunnen we de impact van deze uitdagingen beperken. De vallei van de Kleine Vondelbeek kan belangrijke taken vervullen. Meer ruimte voor water en natuur leidt tot minder verdroging, minder overstromingen, een grotere diversiteit aan planten en dieren en mildere temperaturen tijdens warme zomermaanden in de omliggende woonomgevingen.
Dwarsgrachten naar de Kleine Vondelbeek voeren het kwelwater snel af naar de riolering aan de Leuvensesteenweg en verder naar de Velpe. Die snelle afvoer leidt tot verdroging en verstoort de natuurlijke dynamiek van de vallei. We willen de afvoersnelheid van het water verminderen en de natuurlijke habitat herstellen. De vallei is bezaaid met tientallen bronnen. Het zeer zuiver kwelwater borrelt op uit de bodem. De kwel biedt de vallei een grote natuurrijkdom. Met een aangepast beheer beschermen we de natuurwaarden. In de vallei ontwikkelen verschillende natuurtypes:
- een moerasbeek met een duidelijk herkenbare beekloop
- en een oeverzone
- een beek met moerasvegetatie (open type)
- een beek in een elzenbroekbos (besloten type)
Deze variatie is nodig om de natuurwaarden te verhogen. Elzenbroeken staan tussen rietmoerassen en natte graslanden. Drogere graslanden kunnen dienen als verblijfsruimten.
Mensen met mensen verbinden
De nieuwe paden creëren verbindingen en vormen alternatieven voor de drukke wegen. De school (GO! De Notelaar met BKO), de assistentiewoningen, het winkelgebied met de supermarkt langs de Leuvensesteenweg, de bushalte, de scoutslokalen, het Kerkplein en het station zal je sneller en veiliger bereiken via de nieuwe paden.
De vallei van de Kleine Vondelbeek geeft de mogelijkheid om de verschillende kernen in Boutersem met elkaar te verbinden en de mobiliteit te verbeteren. Trage wegen zorgen ervoor dat je op een snelle en veilige manier van de ene plek in het dorp naar een andere plaats kan wandelen of fietsen. Op de bewandelbare rand van de vallei komen nieuwe paden. Die passen we aan naargelang het gebruik. Het pad dat leidt naar de school, de assistentiewoningen en de supermarkt richten we in als een brede, gebruiksvriendelijke verbinding met het oog op veel passage. Paden door het natuurgebied zijn beperkt tot verharde stroken.
De vernieuwde vallei zal de relaties tussen de school, de assistentiewoningen Keyseryk, het Kerkplein en de scoutsterreinen nog versterken. Een afgesloten en verborgen omgeving groeit naar een ruimte waar plaats is voor ontmoeting.
Dat is echt Door en door Boutersem!
